Religijność a Duchowość

Religijność. Człowiek jest z natury religijny (w filozofii mówi się o „homo religiosus”). Istota ludzka ma wrodzoną potrzebę poszukiwania bytu większego od siebie. Stąd jest mowa o „religijności naturalnej”, czyli o tym, że człowiek np. w siłach przyrody widział przejaw jakiejś istoty boskiej, która nimi rządzi. Człowiek zdawał sobie sprawę z tego, że jest bezsilny wobec wielu rzeczywistości, nad którymi władze roztacza istota pod każdym względem wyższa. Ludzie składali więc ofiary, aby przebłagać bóstwo; dokonywali różnych czynów, obrzędów.

Wszyscy jesteśmy ludźmi wierzącymi. Chrześcijanin wierzy, że pochodzi od Kogoś większego od siebie; od Kogoś, kto jest miłością i prawdą. Religijność zatem jest związana z czynami czy też obrzędami. Na gruncie chrześcijańskim objawia się to między innymi przez udział w nabożeństwach, pielgrzymkach itp. Bycie religijnym oznacza spełnianie określonych praktyk. Udział w aktach religijnych powinien wyrastać z wiary. Jednakże, jak pokazuje praktyka, zdarzą się, że ludzie „praktykują” tzn. uczestniczą w obrzędach, ale w gruncie rzeczy są niewierzący (Uwaga: filozofowie twierdzą, że nie ma ludzi niewierzących; nawet ateiści w jakimś sensie wierzą).

Duchowość. Wywodzi się z religijności i jest jej wyższą formą. Przechodzimy zatem od religijności do duchowości, czyli od wiary (człowiek wierzy, więc spełnia akty religijne, obrzędy) do doświadczenia. Duchowość zatem to doświadczenie obecności Boga w swoim życiu, wejście z Nim w dialog, odpowiedź na Jego słowo, postawa miłości względem Boga, siebie samego i bliźnich. Duchowość chrześcijańska w centrum stawia oddanie swojego życia osobowemu, konkretnemu Bogu. Dlatego można też powiedzieć, że duchowość to zdolność człowieka do zrozumienia samego siebie (człowiek nie może zrozumieć siebie samego bez Chrystusa). Tylko w sferze duchowej człowiek może odkryć sens swojego życia i godną człowieka hierarchię wartości.

Rozwój duchowy z natury prowadzi do głębszego wejścia w religijność, która przestaje już być jedynie czystą obrzędowością, pozbawioną czasami żywej relacji do Boga, a zaczyna być doskonalszą więzią z Bogiem, dzięki której człowiek poznaje i wypełnia Jego wolę. Istotą takiej odnowionej przez duchowość religijności jest przyjaźń z Bogiem, który jest Miłością a najważniejszym sprawdzianem dojrzałej religijności jest uczenie się mądrej miłości. Religijność bowiem, to nie ucieczka od życia ani zastępowanie życia, lecz sztuka życia w miłości wobec samego siebie i innych ludzi.

Chrześcijańskie rozumienie doświadczenia duchowego, które nie rozmija się z doświadczeniem religijnym, bazuje na integralnej wizji człowieczeństwa. Nie dzieli świata na sferę świecką i religijną. Nie popada w pokusę dualizmu. To rozumienie ciągle podkreśla, że doświadczenie religijne jest zawsze doświadczeniem międzyosobowym, wychodzeniem poza obręb własnego ja na spotkanie z Bogiem.